Matag Agosto 30, giselebrar sa Pilipinas ang National Press Freedom Day. Kini nga selebrasyon nagpasidungog kang Marcelo H. del Pilar, ang “Ama nga Mamamahayag ng Pilipinas.” Kini nga adlaw, gi-alayon usab sa iyang adlaw nga natawhan. Si Del Pilar, natawo Agosto 30, 1850 sa Bulakan, Bulacan, kundiin gisaulog ang iyang adlaw nga natawhan isip National Press Freedom Day sa Pilipinas, tungod sa iyang dakong kontribusyon sa pakigbisog alang sa kagawasan sa pamahayag ug reporma sa panahon sa kolonyalismong Kastila. Gamit ang iyang panulat ug papel isip editor sa La Solidaridad. Si del Pilar nahimong usa sa mga lider sa Propaganda Movement nga nag-awhag sa mga reporma ug katungod sa mga Pilipino.
Kanus-a nahimong balaod ang National Press Freedom Day? Kinsa ang Amahan niini? Ning tuiga, giselebrar sa prensa ang ika-tolo nga tuig sa adlaw sa mga magsisibya, tagsulat ug ang tanan nga nanarbaho sa mga lehitimong media company ug network. Ang selebrasyon gitukod pinaagi sa Republic Act No. 11699, nga gipirmahan ni Presidente Rodrigo Roa Duterte niadtong 2022. Siya ang giila nga “Amahan sa Balaod” nga nagtukod sa opisyal nga adlaw sa pagpasidungog sa press freedom sa nasud. Ang balaod nag-awhag sa mga eskwelahan, media outlets, ug lokal nga gobyerno sa pag-organisa og mga kalihokan aron mapalambo ang kahibalo sa papel sa media sa demokrasya.
Ang kasaysayan sa press freedom sa Pilipinas puno sa kontrobersiya ug pakigbisog. Panahon sa Martial Law, daghang mamamahayag ang gipanghilom, gipriso, ug gipapas ang ilang mga publikasyon. Hangtod karon, ang hulga sa censorship ug harassment nagpabilin, ilabi na sa mga kritikal nga tingog sa media. Sa kasamtangan, daghang broacaster, reporters, news writers ang nakasinati sa pagpanghulga, gipangpatay, ug gipaubos sa digital surveillance. Usa sa labing ngilngig nga hitabo nga atake sa media mao ang Maguindanao Massacre, tuig 2009 kundiin, sa gipatay ug gibuslot ang lawas sa bala ang reporter sa Bombo Radyo. Nahitabo ang insidente sa
Sitio Masalay, Barangay Salman, Ampatuan, Maguindanao nga sa pagkakaron naila naisip Maguindanao del Sur. Kini nga insidente giila sa Committee to Protect Journalists (CPJ) isip pinakadaghan nga mamamahayag nga napatay sa usa ka adlaw sa kasaysayan sa kalibutan. Ang massacre nagpakita sa kuyaw nga kahimtang sa kagawasan sa pamahayag sa Pilipinas, ilabi na sa mga lugar nga kontrolado sa mga politikal nga dinastiya. Dekada 90, ang Bombo Rdayo Cagayan de Oro nakasinati usab sa media harassment kundiin, ang maong kanhi Radio station sa Corrales Streets, gi-straffing sa wala giila nga mga armado. Tuig 2011, gisulayan pagpatay ang usa sa maong radio anchor sa Zona Libre.
Ang National Press Freedom Day dili lang selebrasyon kundi usa ka paalaala sa papel sa media sa pagbarug alang sa kamatuoran. Sa paghinumdom ni Marcelo H. del Pilar ug sa pagpirma ni kanhi Presidente Duterte sa balaod, gisaulog nato ang gahum sa panulat ug ang katungod sa katawhan nga makadungog sa tinuod. Kini usa ka panawagan sa tanang Pilipino nga panalipdan ang kagawasan sa pagpahayag alang sa mas lig-on nga demokrasya.
